Legende over de vuurvliegjes die schitteren

Dit verhaal  "vuurvliegjes die schitteren" is gebaseerd op hoe volgens de legende vuurvliegjes zijn ontstaan.

Ach natuurlijk weer uit de oude beschimmelde doos gehaald van vroeger, zoals het verteld werd in de legendes uit de desa kampong.

"Kom in ons dorpje daar is een verhaal van de vuurvliegjes". Ik zal dit verhaal zoveel mogelijk in het hollands vertellen, daar velen van jullie waarschijnlijk geen echt javaans meer kunnen herinneren en het anders moeilijk te begrijpen is. Ook zou het moeilijk zijn voor degenen die in hun jonge jeugd niet merendeels in de desa's hebben vertoefd, aangezien vele ouders het verboden om met de kampongjeugd te mingel mengelen vanwege de standaard in opvoeding.

Het verhaal gaat over vuurvliegjes die zo mooi schitteren en schijnen in de avond en die merendeels te zien zijn in dorpjes en niet zo vaak in de omgeving van steden. De legende aangaande vuurvliegjes was begonnen toen kleine kinderen, mijzelf inbegrepen, de vraag stelden: "Pa, waarom hebben die vuurvliegjes een lampje?" Pa zegt: "ga zitten kindertjes dan zal ik het jullie allen even vertellen. In de cultuur in vele desa's eren wij de doden, maar daar is ook iets bijzonders: voor hen die goed geleefd hebben en veel liefde gaven, wordt, als zij sterven, speciaal een slamatan (feestje) gehouden. En wanneer die  persoon op een vrijdag is overleden (de dag dat meestal wordt geëerd) en op een schemerige avond zijn laatste adem heeft uitgeblazen, dan is de geest van die persoon veranderd in een konnang konnang (vuurvliegje). Nou, wat wil dat zeggen? Wat is een vuurvlieg-geest? Het is een geest die zich in de gedaante van een vuurvliegje vertoont, zodat de nabestaanden zich de overleden persoon blijven herinneren en zij hem of haar nog altijd in hun hart kunnen sluiten. Zij zullen dan de overledenen altijd gedenken met konnang konnang (als een vuurvliegje )."Wanneer de vuur vliegjes 's avonds net na de schemering te voorschijn komen, weten de dorpelingen meteen wie het zijn en met warmte zijn de vuurvliegjes zeer welkom en worden in ons midden opgenomen", zegt Pa.

Het verschijnen duurt niet lang, alleen om even in een flits te laten weten en te laten zien dat zij altijd in ons midden zijn. Kijk goed naar de vuurvliegjes wat zie je dan ?

Het lichtje flikkert altijd aan uit, aan uit en dat is het teken slamat dari atti-nja jang terkonnang konnang sing djogo pondok desohnee (van de hartjes van de vuurvliegjes de bewakers van het dorpje.) Volgens de legende zijn de vuurvliegjes ontstaan uit de nagels van de overleden persoon. Waarom uit de nagels? De uitleg van Pa is dat de nagels namelijk niet verteren en niet vergaan.

Het verhaal van de Familie Tokék is een verhaal van mijn tante An Middel, een merkwaardig verhaal maar waar .............

De familie Tokék                                                                                                                                                                          

 Het huis van tante Sofie stond voor dat van ons, gescheiden door de slokan en een straatje. Tante Sofie was een bijzondere vrouw. Ze woonde alleen en gaf les aan prinsjes en prinsesjes, de kinderen van de Soesoehoenan van Solo. Er wordt gefluisterd dat Tante Sofie een meer dan vriendschappelijke verhouding had met één van de prinsen, dat was best voor te stellen, want ze was een knappe en charmante verschijning. Bovendien vrolijk van aard, zeer levenslustig en ze hield van muziek en dansen. Het huis bestond uit een grote voorgalerij en daar achter de eetsalon en de slaapvertrekken.Bij de achtermuur de bediendekamer, de badkamer, de kamar ketjil en de waterput. Bijna iedere zondag was er bij tante Sofie wel wat te doen. Haar fuifjes op de zondagen waren in heel de omtrek bekend. Met de allernieuwste draaitafel van His Masters Voice werden de zwarte schijven heel voorzichtig op het draaiplateau geplaatst,  de veer van de grammofoon gespannen, de beweegbare kop met de naald vakkundig op het begin van de plaat gezet en het prachtig ritmische geluid galmde door de vertrekken en daar buiten.

De heren vroegen de dames, die allen gekleed waren volgens de nieuwste mode, ten dans. Zowel in de voorgalerij als in de eetkamer, zwieren de gasten en het was een lust voor het oog om de lieftallige dames en de stoere besnorde heren, met jas toetoep, parmantig te zien dansen. Als klein meisje van tien stond ik achter de keukendeur nieuwsgierig te kijken naar al het moois van de dames en genoot van de vrolijke dansen en gezelligheid.

Tante Sofie hield ook van dieren. Ze had in de grote tuin een paar hondenhokken, waarin zwerfhonden hun slaapplaats kregen. Iedere zwerfhond werd binnen gehaald en ook de vreselijk vermagerde zwerfkatten hadden bij haar een goed verblijf. Bij tante Sofie mag er geen vlieg doodgeslagen worden. Als ze er bij was, tenminste. Zelfs de muizen hadden het daar naar hun zin. Een muisgezin van twee of drie muizen kwam dagelijks hun portie eten ophalen en ook de tjitjaks, konden ongestoord op zoek gaan naar lekkere hapjes. Een tokék familie, bestaande uit Pa, ma en twee kleine tokéks hadden daar hun vaste plaatst en werden door één van de bedienden, die belast was met de verzorging van al de dieren, van eten voorzien.

Maar tante Sofie werd ziek, heel erg ziek zelfs.

Op het laatst werd tante Sofie bedlegerig. Ondanks de hopeloze toestand waarin zij verkeerde, zorgde ze er voor dat de dieren niets tekort kwamen. Soms vergat men de familie muis kruimeltjes brood voor te schotelen, dan kwam moeder muis al piepend daar aandacht voor vragen. Tante Sofie, ziek als ze was, reageerde dan met: “Sati, itoe tikoes menta makan”

“Adoeh loepa doro” antwoordde Sati en rende weg om het goed te maken. Van uit het raam kon tante Sofie ook de dieren buiten in het oog houden.Maar de toestand van Tante Sofie verergerde en ze stierf, op een ochtend terwijl Mammie bij haar was.

Na haar begrafenis werd het huis opgedoekt en de bedienden werden bij andere familieleden tewerkgesteld. De dieren werden verwaarloosd en bleven waar ze begonnen waren, op straat.

We hadden zelf twee honden en twee katten en dat vonden Ma en Pa wel genoeg.Doch op een avond, de lampen gingen net aan, de hele familie zat in de voorgalerij, te genieten van koffie-toebroek voor de ouderen en stroop soesoe voor de kinderen met vers gebakken pisanggoreng, toen de familie opeens werd opgeschrikt door het geluid van een tokék. Men begon meteen te tellen.

Stel je voor zeven keer, betekent geluk.

Één, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven, ha zeven, als ze goed geteld hebben. Iedereen glimlachte, geluk! Maar helaas, even later klonk het achtste tokékgeluid. “Geldt niet, jammer,” verzuchtte iedereen.

Maar waar komen die tokéks vandaan? Ze keken allen in de richting van het geluid en tot hun verbazing zag de familie een gezin tokék  in de hoek tegen de muur plakken.

Alsof Ma de tokék familie herkende, riep ze:’Dat is de familie tokék van Sofie, ik zie aan de kop van die grote”. “Ach, kan niet”zei Pa, “Hoe kan dat nou, Sofie woonde aan de andere kant van de sloot, en het is nog een heel eind om met het hele gezin hier naar toe te komen, onmogelijk, het zijn andere”. Maar Ma hield vol: “Jewel” zei Ma,”Het zijn de zelfde, Pa, Ma tokék en twee kleintjes, ik herken ze”

De familie tokék bleef nog een tijdje bij ons.

Het bleef voor ons een grote vraag hoe het tokékgezin van het huis van Tante Sofie, over de sloot, over het straatje door een gat in de achtermuur, in de hoek van de voorgalerij, nog wel boven mammie’s mooie trapnaaimachine, waarmee ze als coupeuse prachtige jurken voor de dames maakte, een plaatsje kon vinden, om zodoende van eten verzekerd te zijn, zoals bij Tante Sofie.

Soms zijn hersentjes, zelfs van kleine diertjes ondoorgrondelijk.

                                               =========

Het verhaal hieronder vond ik heel interessant en zo mooi geschreven, met gevoel beschreven precies zoals wij ons ook voel(d)en......... Terima kasih banyak Tuan Batikat

I N T E G R A T I E

Ik was druk: ik sportte veel en deed mijn werk. Toch had ik een leeg gevoel. Daarom ging ik bij mijzelf te rade en ik kwam erachter, dat het iets te maken had met mijn roots. Ik ben weliswaar Europees opgevoed, maar die andere kant van mij, de Indonesische kant, was in de vergetelheid geraakt.
In 1995 werd ik wakker, écht wakker, met die leegte ! Ik liep als het ware met mijn ziel onder mijn arm en toen zag ik op straat een billboard over een pasar malam. Het schoot mij te binnen, dat deze iets was uit Indonesië. Hoewel ik in 1980 al in Indonesië was geweest, heb ik met deze ervaring zo goed als niets gedaan. Na mijn vakantie in Indonesië had ik mijn "Hollandse draad" weer opgepakt, maar nu merkte ik toch, dat mijn Indonesische roots héél belangrijk voor mij waren .....
Zo ging ik vol goede moed naar de aangekondigde pasar malam en ik werd totaal overdonderd door de veelheid der dingen: de dansen, de muziek, de wayang golèk, de wayang kulit, de vele kleuren en geuren, en vooral de kleding. Wat ik in 1980 gezien had tijdens mijn vakantie, was hier bijeen verzameld en veel duidelijker getoond. Waarom is mij dat alles nooit verteld over die enorme diversiteit in de Indonesische cultuur ??? Waarom is mij nooit verteld, dat Indonesië meer dan 200 culturen binnen haar grenzen telt met zo'n rijke schakering aan kleuren ??? Jawel, het voedsel kende ik wel van thuis, maar "cultuur" omvat toch wel méér dan voedsel alleen!
En dan die variatie aan kleding ..... wauw!
Ik begon het vreemd te vinden, dat mijn ouders, ja eigenlijk de hele eerste en ook tweede generatie Indo's dit soort kleding inferieur vonden. Zij dachten: hoe Europeser je je gedroeg, hoe meer geaccepteerd je dan zou worden. Helaas, niets is minder waar ! Ik gedroeg mij altijd heel Europees door mijn mondigheid, maar toch merkte ik, dat ik niet als Hollander werd en word gezien. Zelfs mijn vader en al zijn leeftijdgenoten moesten zich weer opnieuw bewijzen, hoewel al deze Indo's reeds in Indonesië de Nederlandse nationaliteit bezaten en deze hadden zij al zo'n 3 eeuwen lang door de V.O.C. ! De Hollander hier in Nederland had en heeft er totaal geen benul van. Neen, men had géén enkele notie van hoe de Indo (Indo = afkorting van Indo-europeaan) daar in Indonesië leefde.
Sterker nog: Nederlanders weten totaal niet hoe ze mensen dienen op te vangen. Dat zag je in de tijd van de repatrillering van de Indo's en dat zie je nu nog: die koude Hollandse afwerende houding, die onverschilligheid en die harde mentaliteit. Dan vraag ik mij vaak af: "Hollander, heb je echt niets geleerd van je eigen geschiedenis ? Ben jij, Hollander, dan nog zo onwetend over al die culturen na al je zeereizen ? Jij, Hollander behoorde toch tot het zeevarendste volk bij uitstek ?!" Wat geven ze nu aan asielzoekers ? In het gunstigste geval: wat geld. Verder mogen ze het zelf uitzoeken. Waar blijft het warme welkom ? Waar blijft de gastvrijheid, waar Nederland toch zo bekend om is, om de vreemdeling thuis te laten voelen ? En dan praat ik nog niet over de zogenaamde (Nederlandse) tolerantie .......
Zo werden de Indo's ook met dédain bekeken. Ik herinner mij nog, dat mijn ouders in het pension hun recht moesten bevechten om ook weer Indisch te mogen eten: dat Indische eten stonk, zo vond(en) de pensionhouder(s).
Dus, toen heb ik in 1995 op de pasar malam een kleurrijke Indonesische blouse (kemèja) gekocht. Zeker, ik moest er een kopen, want ik was gegrepen door al die prachtige kleuren en die variatie aan motieven. Wat mij toen overkwam, was een openbaring. Du moment, dat ik die blouse aanhad, voelde deze niet als vreemd of nieuw aan. Neen, ik kwam thuis door deze blouse aan te trekken. Saya pulang ! Bovendien kreeg ik ook meer zelfvertrouwen en ik besefte, dat dit heel diep zat en dat dit te maken moest hebben met mijn Indonesische identiteit. Al ben ik een Indo: ik heb Indonesische roots!
En zo gebeurde het, dat ik steeds meer Indonesische kleding ging aanschaffen en dat ik op een gegeven moment in 2000 al mijn Europese kleding vaarwel zei en de deur uit deed. Vanaf dat moment ging ik uitsluitend Indonesische kleding dragen ( jawel, ook op mijn werk !) en maakte ik mijn eigen combinaties, want zo ben ik ook wel weer: creatief en niet geconditioneerd, hoewel ik absoluut weet wat het zuiver traditionele inhoudt. En toen kon ik ook over mijn (Indonesische) identiteit vertellen.
Velen denken: natuurlijk, waarom zou je niet je eigen ding (mogen) kiezen ? Echter, deze metamorfose ging niet zonder slag of stoot. Ik heb van menigeen één of méér verwensingen naar mijn hoofd geslingerd gekregen. Aan hen die er open voor stonden, heb ik mijn verhaal verteld over de veelheid der culturen. Zij die mij zagen en bleven zien als een buitenaards wezen ..... ach, dat is hun probleem en absoluut niet het mijne. Kijk, dat noem ik nu Integratie en Democratie: je eigen keuze kunnen maken en ik kies voor mijn Indonesische roots. Amen!
Wat mij drijft, wat mijn leven boeiend maakt, is Diversiteit. De zoektocht naar diversiteit en de daarmee benodigde tolerantie en het hoognodige respect ook. Ja, ik ben er stellig van overtuigd, dat door Diversiteit, door Variatie, de wereld beter wordt, want dan is niets meer vreemd.

Zoals een Indonesische gezegde luidt:

"bhinneka tunggal ika" oftewel "eenheid in verscheidenheid" !

(ook al is er in Indonesië nog zoveel politieke onenigheid:

 politieke rotzooi heb je overal en zeker óók in Nederland !)

Tuan Batikat